B0T0x

          โบท็อกซ์ (Botox) เป็นชื่อย่อหรือชื่อเรียกของ โบทูลินัมท็อกซิน เอ (Botulinum Toxin A) คือโปรตีนชนิดหนึ่งที่สร้างมาจากพิษของแบคทีเรีย ที่ชื่อว่า ครอสตริเดียม โบทูลินั่ม (Clostridium Botulinum) ซึ่งตัวแบคทีเรียตัวนี้ มีผลในการลดการทำงานของสารสื่อประสาท เริ่มต้นโดยการนำมารักษาอาการกล้ามเนื้อคอกระตุก กล้ามเนื้อตากระตุก รวมถึงอาการปวดไมเกรน ตาเหล่ ก็รักษาด้วยโบทูลินัมท็อกซิน ต่อมาปี 2002 FDA ของอเมริกา มีการรับรองการให้ใช้โบทูลินัมท็อกซิน เพื่อการลดริ้วรอยหน้าผาก และรอยตีนกา จึงเป็นจุดเริ่มต้นการนำโบทูลินัมท็อกซินมาใช้ในเรื่องของผิวพรรณและศัลยกรรมเสริมความงาม

โบทูลินัมท็อกซินเป็นสารสกัดจากธรรมชาติซึ่งเป็นโปรตีนบริสุทธิ์สกัดจากแบคทีเรียที่มีประโยชน์ชนิดหนึ่งซึ่งจะช่วยคลายกล้ามเนื้อที่หดตัว โดยภายหลังการฉีดแล้วตัวยาจะจับตัวกับปลายเส้นประสาทที่เชื่อมต่อกับกล้ามเนื้อ ทำให้กล้ามเนื้อส่วนนั้นคลายตัว ส่งผลให้ริ้วรอยลดเลือนไปและกล้ามเนื้อก็มีขนาดเล็กลง แลดูอ่อนเยาว์มากยิ่งขึ้น นอกจากลดริ้วรอยบนใบหน้า ยังช่วยยกกระชับจัดกรอบหน้าให้ดูสวยมีมิติขึ้น เมื่อฉีดบริเวณกรอบหน้า หรือที่เรียกกันว่า ลิฟต์กรอบหน้า จะทำให้ผิวกลับมาตึงกระชับ หรือถ้าฉีดบริเวณกรามจะทำให้หน้าเรียวขึ้น เพราะจะมีการลดขนาดของกล้ามเนื้อบนใบหน้า ทำให้หน้าเรียวเล็ก และอีกจุดที่สามารถทำได้ก็คือ ฉีดลดปีกจมูก เพื่อให้ปีกจมูกทั้งสองข้างมีขนาดเล็กลง ในคนไข้บางรายที่โหนกแก้มใหญ่ การฉีดโบทูลินัมท็อกซินเข้าไป จะช่วยลดขนาดของกล้ามเนื้อบริเวณโหนกแก้ม ทำให้กล้ามเนื้อมีขนาดเล็กลง  จะช่วยให้ใบหน้าดูเล็กลง หน้าได้รูปมากยิ่งขึ้น หรือแม้กระทั่งการฉีดโบทูลินัมท็อกซินเข้าไปบริเวณน่อง เพื่อให้กล้ามเนื้อที่ขาดูเล็กลง ขาเรียวเพรียวยาวขึ้น และยังสามารถฉีดโบทูลินัมท็อกซินบริเวณใต้รักแร้ เพื่อลดการทำงานของต่อมเหงื่อ ช่วยลดเหงื่อและกลิ่นตัวได้อีกด้วยเช่นกัน

กลไกการออกฤทธิ์ของโบท็อกซ์

เมื่อฉีดตัวยาเข้าสู่กล้ามเนื้อแล้ว Botulinum Toxin จะเข้าไปทำปฏิกิริยากับเซลล์ประสาท เกิดการแยกตัวของกลุ่มโปรตีน (SNARE) ที่มีโมเลกุล 3 ชนิดด้วยกัน ได้แก่

• Synaptobrevin / Vesicle – Associated Membrane Protein (VAMP)
• 25-kDa Synaptosomal – Associated Protein (SNAP 25)
• Syntaxin

กลุ่มโปรตีนเมื่อแยกตัวแล้วก็จะทำให้กลไกการทำงานเปลี่ยนไป ส่งผลให้กล้ามเนื้อคลายตัวและลดการทำงานของต่อมเหงื่อ

โบท็อกซ์แบ่งได้ 2 ประเภทหลักๆ คือ

1. โบทูลินัมท็อกซิน ชนิดเอ (Botulinum Toxin Type A) บริษัทในไทยที่จดทะเบียนถูกต้องมี 5 ยี่ห้อ ได้แก่ Allergan (USA), Dysport (Ipsen/Ireland), Neuronox,  Nabota, Botulax (South Korea)
2. โบทูลินัมท็อกซิน ชนิดบี (Botulinum Toxin Type B) ได้แก่ Neurobloc, Myobolc

แท้จริงแล้วโบทูลินัมท็อกซินมีทั้งแบบสุญญากาศและแบบผง มีทั้งหมด 8 สายพันธุ์ แต่ส่วนมากที่นิยมใช้คือ Botulinum Toxin Type A และ Botulinum Toxin Type B โบท็อกซ์ชนิด Type A นิยมใช้มากที่สุดเพราะเป็นชนิดแรกที่ออกมาจำหน่ายและได้รับความนิยมสูงสุด เพราะมีความแรงมากกว่า แต่ถ้ามีการละลาย เมื่อนำมาใช้จะมีอายุการเก็บสั้นกว่าชนิด Type B แต่ชนิดType B นั้นเหมาะสำหรับคนที่ฉีดบ่อยๆ และร่างกายสร้างภูมิต้านทานต่อชนิดType A โดยความแรงของชนิดType B (Neurobloc ,Myobloc) นั้นต่ำมาก จึงต้องใช้ปริมาณการฉีดที่สูงกว่า Type A เยอะ(แรงน้อยกว่าถึง 50 เท่า แต่เก็บได้นานกว่าชนิด Type A)

โบทูลินัมท็อกซินจะช่วยลดริ้วรอยที่เกิดจากการแสดงอารมณ์ต่างๆบนใบหน้า เช่น หน้าผาก รอยตีนกา ระหว่างคิ้ว ริ้วรอยรอบดวงตา กราม กรอบหน้า และยังสามารถฉีดเพื่อยกคิ้วขึ้น ทำให้ตาดูโตขึ้น แลดูอ่อนเยาว์มากขึ้น เหมาะสำหรับใช้ปรับรูปหน้าให้ดูเรียว กระชับผิว รวมทั้งลดเหงื่อบริเวณรักแร้ได้อีกด้วย หลังจากฉีดอาจมีอาการปวดศีรษะหรือปวดในบริเวณที่ฉีด แต่จะหายไปเองในเวลาไม่นาน บางรายอาจจะเคี้ยวอาหารได้ยากขึ้นโดยเฉพาะอาหารที่แข็งและเหนียวเพราะการขยับกล้ามเนื้อในบริเวณที่ฉีดมีความหนืดมากขึ้น ทั้งนี้การฉีดโบทูลินัมท็อกซินจะต้องใช้ความเชี่ยวชาญของแพทย์เป็นส่วนสำคัญเพราะถ้าฉีดผิดตำแหน่งหรือไม่เข้ากล้ามเนื้ออาจเกิดผลข้างเคียงได้

ยังไม่มีการรายงานถึงอันตรายเกี่ยวกับการฉีดสารโบทูลินัมท็อกซิน (ในกรณีที่เป็นของแท้ ได้คุณภาพมาตรฐาน ไม่นับรวมของปลอม) ทั้งในประเทศและต่างประเทศ โบทูลินัมท็อกซินสามารถสลายเองได้ 100% ไม่มีสารตกค้าง มีความปลอดภัยสูง เพราะว่าถ้าหากเลือกแพทย์ผู้ทำการฉีดและตัวยาที่ฉีดไม่ดี อาจมีผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นได้จากการฉีด  ได้แก่

• • บวม แดง ช้ำ เขียว ตรงบริเวณที่ฉีด 
  • แพ้เห่อแดง ที่ผิวหนัง
  • หน้าแข็งตึง  รู้สึกว่าไม่สามารถบังคับกล้ามเนื้อบนใบหน้าได้ สาเหตุเกิดจากปริมาณที่ฉีดเข้าไปไม่เหมาะสม 
  • หางคิ้วกระดก เทคนิคการฉีดที่ไม่เหมาะสม หรือไม่ถูกต้อง อาจทำให้คิ้วเลิกสูงขึ้น รวมทั้งยังอาจทำให้เกิดรอยย่นขึ้นที่ด้านข้างของคิ้วเพิ่มขึ้นได้ด้วย 
  • หนังตาตก เนื่องจากกล้ามเนื้อเป็นอัมพาต ซึ่งเป็นเพียงแค่ชั่วคราว

ทั้งนี้ ผลข้างเคียงส่วนมากที่เกิดขึ้นมักเป็นแบบเฉพาะที่ เช่น หลับตาไม่สนิท ตาผิดรูป ปากเบี้ยว เป็นต้น แต่ถ้าตัวยาที่ใช้มีคุณภาพ และหากฉีดโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญโดยใช้เทคนิคที่ถูกต้อง ประเมินปริมาณตัวยาที่เหมาะสม จะไม่มีผลข้างเคียงหรือเป็นอันตรายต่อคนไข้

ถ้าฉีดกับแพทย์ที่ไม่มีความเชี่ยวชาญหรือไม่มีความรู้เฉพาะด้าน สิ่งที่เป็นอันตรายจากการฉีดโบทูลินัมท็อกซินคือการฉีดในตำแหน่งที่ผิด จะส่งผลลัพธ์ตามมาดังนี้

• บริเวณเหนือหางคิ้วด้านนอก เนื่องจากจุดนี้มีเส้นประสาทที่ควบคุมการเคลื่อนไหวของคิ้วจำนวนมาก หากฉีดโบทูลินัมท็อกซินเข้าไปจะทำให้ระบบประสาททำงานน้อยลง  ส่งผลให้หางคิ้วตกลงมา ทำให้หน้าดูเศร้าตลอดเวลา
• บริเวณริ้วรอยเปลือกตา บริเวณนี้จะมีเส้นประสาทในส่วนที่ควบคุมการกระพริบตา เป็นจุดที่มีความเสี่ยงสูง จะส่งผลให้กระทบกับระบบประสาทส่วนอื่นของลูกตา หากฉีดโบทูลินัมท็อกซินเข้าไปอาจจะทำให้หนังตาตกอย่างชัดเจน แพทย์จึงไม่ควรฉีดให้กับคนไข้
• บริเวณมุมปากและริ้วรอยรอบริมฝีปากหากฉีดโบทูลินัมท็อกซินเข้าไปในจุดนี้ จะมีผลต่อระบบประสาทของกล้ามเนื้อที่ใช้ในการยิ้ม เมื่อระบบประสาทไม่ทำงาน จะมีโอกาสยิ้มแข็ง ทำให้หน้าดูหน้าบึ้ง และจะทำให้การพูด การยิ้ม ดูไม่เป็นธรรมชาติ

•  หน้าแข็ง ดูไร้อารมณ์ ผลข้างเคียงจากการฉีดในปริมาณที่ไม่เหมาะสมอาจทำให้เกิดปัญหาใบหน้าตึง แข็ง บังคับกล้ามเนื้อบนใบหน้าไม่ได้ แสดงอารมณ์ หัวเราะไม่ได้ ยิ้มไม่ได้ นับเป็นผลข้างเคียงที่พบได้บ่อยในการฉีดจากแพทย์ที่ไม่เชี่ยวชาญ หรือการฉีดจำนวนยูนิตเยอะๆเกินความต้องการของกล้ามเนื้อมัดนั้นๆ
• หน้าผากตก ในกรณีที่ฉีดลดริ้วรอย หากได้รับโบทูลินัมท็อกซินในปริมาณมากเกินในบริเวณหน้าผาก อาจทำให้รู้สึกตึงและหนักหน้าผาก หน้าผากจะตกลง ส่งผลต่อการยักคิ้ว และอาจทำให้ดวงตาตกลง ดูเป็นคนง่วงตลอดเวลา
• หางคิ้วกระดก หากฉีดโบทูลินัมท็อกซินผิดมัดกล้ามเนื้อ อาจทำให้กล้ามเนื้อบริเวณคิ้วยกตัวขึ้น ทำให้คิ้วของคนไข้เลิ่กสูงขึ้น ทำให้หางคิ้วดูยกอยู่ตลอดเวลา รวมทั้งยังอาจทำให้เกิดรอยย่นข้างคิ้วเพิ่มขึ้น
• หนังตาตก ผลข้างเคียงที่อาจเกิดจากความไม่ชำนาญของแพทย์ ฉีดผิดจุดก็อาจจะทำให้กล้ามเนื้อที่หยุดทำงานไปเกิดเป็นอัมพาต อาจทำให้หนังตาตกลง อ่อนแรง หน้าดูอ่อนล้าเหมือนคนง่วงนอนอยู่ตลอดเวลา คนไข้บางรายอาจจะถึงขั้นลืมตาได้ไม่เท่ากัน สายตาพร่ามัว แม้จะเป็นผลข้างเคียงเพียงชั่วคราวและสามารถแก้ไขได้ แต่ส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวัน
• ผิวช้ำ หน้าชา ไร้ความรู้สึก มีโอกาสเกิดขึ้นได้ เป็นผลข้างเคียงของการฉีดโบทูลินัมท็อกซิน แต่ไม่เป็นอันตรายเพราะการฉีดนั้นเป็นการใช้เข็มฉีดลงไปในผิว จะมีโอกาสช้ำมากหรือน้อย ก็ขึ้นอยู่กับความชำนาญและความระมัดระวังของแพทย์ผู้ทำการฉีด
• ปากเบี้ยว พูดไม่ชัด หากฉีดลดกรามในตำแหน่งที่ผิดหรือปริมาณเยอะเกินไป อาจส่งผลทำให้กล้ามเนื้อที่ทำหน้าที่ดึงมุมปากขณะยิ้มได้รับการกดจากตัวยา ผลที่ตามมาคือมุมปากสองข้าง ยกไม่เท่ากัน ปากเบี้ยวเวลายิ้ม แนะนำให้ฉีดกับแพทย์ที่มีความเชี่ยวชาญ และใช้เทคนิคที่ถูกต้องเพื่อลดความเสี่ยงของการฉีดโบทูลินัมท็อกซินให้น้อยลง
• เจ็บที่ใบหน้า ปวดศีรษะ ผิวเห่อแดง วิงเวียนศีรษะ อาเจียน ผลข้างเคียงอื่น ๆ ที่สามารถเกิดขึ้นได้จากการฉีดโบทูลินัมท็อกซิน เช่น มีความรู้สึกเจ็บที่ใบหน้า ปวดศีรษะ ผิวเห่อแดง มีอาการวิงเวียนศีรษะ อาเจียน เป็นต้น ควรอยู่ในการดูแลของแพทย์ และเลือกคลินิกที่มีการดูแลหลังทำ เพื่อความสบายใจ และความปลอดภัย ซึ่ง 44Clinic ของเรามีการนัดติดตามผลทุกเคสภายหลังการทำ

ผลข้างเคียงการฉีดสารโบทูลินัมท็อกซิน อาจจะเกิดน้อย เกิดมาก หรือไม่เกิดเลย ขึ้นอยู่กับความเชี่ยวชาญของแพทย์ ตัวยาที่ฉีดต้องเป็นของแท้ และฉีดในปริมาณที่เหมาะสมเท่านั้น

• ควรทำความสะอาดใบหน้าหรือบริเวณที่จะทำการฉีดโบทูลินัมท็อกซินให้สะอาด เพื่อให้แพทย์ตรวจสอบความพร้อมของผิวอีกครั้ง รวมถึงการแนะนำผลิตภัณฑ์ที่จะใช้ฉีด ซึ่งคนไข้ควรตรวจสอบตัวยาว่าเป็นของแท้จริงหรือไม่
• แพทย์จะทายาชาหรือประคบน้ำแข็งบริเวณที่ต้องการฉีด เพื่อไม่ให้รู้สึกเจ็บระหว่างฉีด
• เมื่อเริ่มรู้สึกชา แพทย์จะเริ่มทำการฉีดโบทูลินัมท็อกซิน เข้าไปในปริมาณที่เหมาะสมกับบริเวณนั้นๆ ซึ่งระยะเวลาในการฉีดจะอยู่ที่ประมาณ 10 – 20 นาที

• ภายหลังจากการฉีดสารโบทูลินัมท็อกซิน แต่ละจุดจะให้ความรู้สึกถึงการเปลี่ยนแปลงไม่เท่ากัน ขึ้นอยู่กับตำแหน่งที่ฉีดและยี่ห้อของตัวยา ซึ่งการฉีดเพื่อลดริ้วรอย หางตา หน้าผาก หว่างคิ้ว ตีนกา และลิฟต์กรอบหน้า จะรู้สึกได้ถึงผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นช่วง 3 – 4 วัน โดยจะเริ่มรู้สึกตึงบริเวณที่ฉีด จากนั้นจะเห็นผลอย่างชัดเจนในช่วง 1 – 2 สัปดาห์
• หลังการฉีดเพื่อลดขนาดของกราม ลดขนาดของกล้ามเนื้อน่อง จะรู้สึกได้ถึงผลลัพธ์ที่ชัดเจนในระยะเวลา 1 เดือนขึ้นไป
• หลังการฉีดบริเวณรักแร้เพื่อลดกลิ่นเหงื่อหรือกลิ่นที่ไม่พึงประสงค์ จะรู้สึกได้ถึงผลลัพธ์ 1 เดือนขึ้นไป

ผลลัพธ์ของการฉีดโบทูลินัมท็อกซินจะไม่ได้อยู่อย่างถาวร โดยปกติจะอยู่ได้นานเฉลี่ย 4 – 12 เดือน โดยอายุการออกฤทธิ์ของโบท็อกซ์นั้น ขึ้นอยู่กับ 2 ปัจจัยหลัก ดังนี้

• ยี่ห้อของโบท็อกซ์ที่ฉีด หากเลือกโบท็อกซ์ที่มีความบริสุทธิ์สูง จะอยู่ในร่างกายได้นานกว่า เพราะร่างกายจะทำลายโปรตีนที่จับกับโบท็อกซ์ โดยโบท็อกซ์ที่มีโปรตีนมากกว่าจะถูกทำลายได้ง่าย
• ตำแหน่งที่ฉีด กล้ามเนื้อมัดใหญ่ เช่น แขน น่อง จะมีปริมาณเส้นใยกล้ามเนื้อมาก ดังนั้นกล้ามเนื้อจึงกลับมาใช้งานได้เร็ว ระยะเวลาที่โบท็อกซ์ออกฤทธิ์จึงสั้นกว่า กล้ามเนื้อมัดเล็ก เช่น กราม หน้าผาก หางตา ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับปริมาณโบท็อกซ์ที่ใช้ ซึ่งต้องอยู่ในการประเมินโดยแพทย์ที่มีความเชี่ยวชาญ
  หลายคนจะมีความกังวลใจว่าเมื่อโบท็อกซ์หมดฤทธิ์แล้ว จะทำให้กล้ามเนื้อกลับมาใหญ่กว่าเดิมหรือไม่ ซึ่งไม่เป็นความจริง เพราะโบท็อกซ์ทำให้กล้ามเนื้อมัดที่ถูกฉีดไป ทำงานลดลง ขนาดกล้ามเนื้อจึงเล็กลง เมื่อหมดฤทธิ์กล้ามเนื้อก็จะกลับมาทำงานเพิ่มขึ้น ขนาดกล้ามเนื้อจะค่อยๆเพิ่มขึ้น ซึ่งขึ้นอยู่กับการใช้งาน หากใช้งานมากก็มีโอกาสสูงที่มัดกล้ามเนื้อจะมีขนาดกลับมาเท่าเดิม